شکاف لب و شکاف کام (لب شکری)

شکاف لب و کام (لب شکری) چیست؟

شکاف لب و شکاف کام به بریدگی یا دونیم شدگی لب بالا، سقف دهان (کام) یا هر دو گفته می‌شود. زمانی که در جنین ساختار صورت در حال تشکیل است، اگر این ساختار به طور کامل بسته نشود و همه بافت‌های لازم به یکدیگر جوش نخورند شکاف کام و شکاف لب ایجاد خواهد شد.

شکاف لب و شکاف کام (لب شکری) از جمله شایع‌ترین نقص‌های مادرزادی می‌باشند. این مشکل عموما به عنوان نقص‌ موضعی مادرزادی رخ می‌دهد اما ممکن است نتیجه‌ی چندین شرایط یا سندروم ژنتیکی وراثتی باشد.

به دنیا آوردن نوزادی با شکاف لب و کام بسیار ناراحت‌کننده است، اما این مشکل قابل اصلاح و درمان است. در اکثر نوزادان، یک سری از جراحی‌ها می‌توانند عملکرد طبیعی دهان را بهبود بخشند و با کمترین اسکار (جای بخیه) ظاهر طبیعی را به نوزاد بازگردانند. درمان ارتودنسی نیز در كنار ساير درمانها می‌تواند برای اصلاح مشکلات فكى و دندانى ناشی از شکاف لب و کام به كار رود.

تشخيص شکاف کام و شکاف لب

شکاف لب و شکاف کام (لب شکری)

معمولا، برش (یا شکاف) در لب یا کام در بدو تولد قابل تشخیص است. شکاف لب یا شکاف کام ممکن است در یکی از اشکال زیر ظاهر شود:

• بریدگی در لب و سقف دهان (کام) که یک یا هر دو طرف صورت را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• بریدگی در لب که تنها مانند یک فرورفتگی کوچک در لب ظاهر می‌شود یا از لب به سمت لثه‌ی فک بالا و کام و تا انتهای بینی در کام ادامه می‌یابد.
• بریدگی در سقف دهان که روی ظاهر نوزاد تاثیر چندانی ندارد.

شکاف لب و شکاف کام (لب شکری)

نمونه‌ای که شاید کمتر دیده شود، وجود برش یا شکاف تنها در ماهیچه‌های كام نرم (شکاف کام زیرمخاطی) مى باشد، که در پشت دهان رخ می‌دهد و با پوشش مخاطی درون دهان (ماده‌ای محافظ یا پوشاننده در سطح داخلی دهان) پوشیده شده است.اين نوع شكاف اصطلاحا شكاف كام مخفى ناميده مى شود.

شکاف لب و شکاف کام (لب شکری)

این نوع شکاف اغلب در بدو تولد قابل توجه نیست و ممکن است تا مدت‌ها بعد و تا زمانی که علائم و نشانه‌ها بروز یابند نتوان آن را تشخیص داد. علائم و نشانه‌های شکاف کام زیرمخاطی شامل موارد زیر می‌باشند:

• مشکل در غذا خوردن
• مشکل بلع و قورت دادن غذا، با احتمال خروج مایعات یا غذا از بینی
• صدای تو دماغی حین حرف زدن
• عفونت مزمن گوش
• مشکلات دندانی

چه زمان باید برای حل مشکل لب شکری به پزشک مراجعه نمود؟

معمولا شکاف لب و شکاف کام در بدو تولد قابل تشخیص می‌باشند و ممکن است پزشک درست همان زمان برای برطرف نمودن این مشکل اقدام نماید. اگر کودک شما علائم و نشانه‌های شکاف کام زیرمخاطی را دارد، حتما فرزند خود را نزد پزشک ببرید.

علل ایجاد شکاف لب و شکاف کام (لب شکری)

شکاف لب و شکاف کام زمانی رخ می‌دهند که بافت‌های صورت و دهان کودک به درستی جوش نمی‌خورند. به طور طبیعی، بافت‌هایی که لب و کام را تشکیل می‌دهند در ماه‌های دوم و سوم بارداری به یکدیگر جوش می‌خورند. اما در کودکان دارای شکاف لب و شکاف کام، جوش خوردن بافت‌ها یا هرگز اتفاق نمی‌افتد یا تا حدودی صورت می‌گیرد، که در نهایت یک بریدگی یا شکاف به جا می‌ماند.

محققان بر این باورند که اکثر نمونه‌های شکاف لب و شکاف کام نتیجه‌ی تاثیر متقابل عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی روی یکدیگر می‌باشند. در برخی نوزادان، علت مشخصی برای این عارضه شناسایی نشده است.

پدر یا مادر می‌توانند ناقل ژن‌های عامل ایجاد شکاف باشند، که ممکن است به تنهایی رخ دهد یا به عنوان بخشی از یک سندروم ژنتیکی باشد که شکاف لب یا شکاف کام یکی از نشانه‌های آن می‌باشند. در برخی موارد، کودکان ژنی را به ارث می‎برند که احتمال بروز شکاف را بالا می‌برد، سپس یک عامل محیطی باعث بروز شکاف خواهد شد.

عواملی که احتمال بروز شکاف کام و شکاف لب را افزایش می‌دهند

ممکن است چندین عامل احتمال ایجاد شکاف لب و شکاف کام (لب شکری) را بالا ببرند، از جمله:

• پیشینه‌ی خانوادگی: والدینی که در پیشینه‌ی خانوادگی خود با موارد شکاف لب و کام مواجه بوده‌اند، خطر به دنیا آوردن کودکی با این عارضه بیشتر آنها را تهدید خواهد کرد.
• قرار گرفتن در معرض مواد خاص طی دوران بارداری: احتمال به دنیا آوردن کودک دارای شکاف لب و شکاف کام در زنان بارداری که سیگار می‌کشند و نوشیدنی‌های الکلی یا داروهای خاص مصرف می‌کنند بیشتر از سایرین است.

شکاف لب و شکاف کام (لب شکری)

• ابتلا به دیابت: شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه، در زنانی که پیش از بارداری به دیابت مبتلا هستند ممکن است خطر به دنیا آوردن کودک مبتلا به شکاف لب با یا بدون شکاف کام افزایش یابد.
• چاقی طی دوران بارداری: شواهد دیگری وجود دارد مبنی بر اینکه، خطر شکاف لب و کام کودکانی که از مادران چاق متولد می‌شوند را بیشتر تهدید می‌کند.

شکاف لب و شکاف کام (لب شکری)

در پسران احتمال بروز شکاف لب با یا بدون شکاف کام بیشتر است. شکاف کام بدون شکاف لب در دختران بیشتر رخ می‌دهد.

عوارض شکاف لب و شکاف کام

کودکان مبتلا به شکاف لب با یا بدون شکاف کام، بسته به نوع و میزان شکاف با مشکلات بسیاری مواجه می‌باشند.

• دشواری در غذا خوردن: یکی از مهمترین عوارضى که درست پس از تولد وجود دارد تغذیه است. گرچه کودک مبتلا به شکاف لب می‌تواند مستقیما از شیر مادر تغذیه کند، اما کودک مبتلا به شکاف کام در مکیدن شیر مادر دچار مشکل خواهد شد.
• عفونت گوش و از دست دادن شنوایی: کودکان مبتلا به شکاف کام بیشتر در معرض خطر انتشار عفونت گوش میانی و از دست رفتن شنوایی می‌باشند.
• مشکلات دندانی: اگر شکاف تا لثه‌ی فک بالا امتداد یابد، رشد دندان‌ها تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و اين موضوع نيز يكى از عوارض شكاف كام و لب خواهد بود.
• دشواری در گفتار: از آنجا که کام در ایجاد اصوات نقش دارد، گفتار طبیعی ممکن است تحت تاثیر شکاف کام قرار گیرد. ممکن است صدای فرد تو دماغی باشد.
• مشکلات دندانی: کودکان دارای شکاف لب و کام بیشتر از سایر کودکان با مشکلات داهن و دندان از قبیل از دست رفتن دندان، پوسیدگی دندان و نیز دندان‌های بد شکل یا نامرتب مواجه خواهند بود.
• مشکلات مربوط به شرایط پزشکی: کودکان مبتلا به شکاف کام یا لب ممکن است در نتیجه‌ی تفاوت‌های ظاهری و استرس ناشی از درمان‌ها و مراقبت‌های پزشکی، با مشکلات اجتماعی، روحی- روانی و رفتاری مواجه باشند.

پیشگیری از شکاف لب و شکاف کام

پس از تولد کودک مبتلا به شکاف لب یا کام، والدین قطعا نگران تولد فرزندان دیگر با شرایط مشابه خواهند بود. گرچه بسیاری از موارد شکاف لب و شکاف کام قابل پیشگیری نیستند، با این حال می‌توان گام‌های زیر را مد نظر قرار داد تا اطلاعات خود را در این زمینه بالا برد یا خطر را کاهش داد:

• مشاوره‌ی ژنتیک را مد نظر قرار دهید. اگر در تاریخچه‌ی خانوادگی خود نمونه‌ی شکاف کام یا شکاف لب دارید، پیش از بارداری آن را با پزشک خود در میان بگذارید. پزشک شما ممکن است شما را به یک مشاور ژنتیک ارجاع دهد که می‌تواند به شما کمک کند خطر تولد کودک مبتلا به شکاف کام و لب را بررسی نمایید.
• ویتامین‌های ضروری پیش از زایمان را دریافت کنید. اگر در حال برنامه‌ریزی برای باردار شدن می‌باشید، از پزشک خود بپرسید که آیا شما نیاز به ویتامین‌های پیش از بارداری دارید یا خیر.
• تنباکو یا نوشیدنی الکلی مصرف نکنید. استفاده از الکل یا تنباکو طی بارداری، خطر تولد نوزادان دارای نقص مادرزادی را افزایش می‌دهد.

درمان شكاف كام و لب

درمان شكاف كام و لب درمانى طولانى و تيمى است.مجموعه اى از درمانهاى گوش و حلق وبينى، جراحي فك،ارتودنسي،گفتار درمانى و ساير درمان ها براى فردى كه دچار اين عارضه مى باشد،مورد نياز خواهد بود.به همين دليل در بسيارى از شهرها مراكزى تحت عنوان مركز درمان شكاف كام و لب تاسيس شده كه در آن چند متخصص مختلف از جمله متخصص ارتودنسي فعاليت مى كنند.لازم به توضيح است كه درمان هاى ارتودنسي مورد نياز بيماران شكاف كام و لب نيز مراحل و طبقه بندى هاى خاص خود را دارد كه در مقاله ان مجزا به آن خواهيم پرداخت.