ارتودنسي دندان توسط يك سرى نيروهاى ارتودنسي انجام مى شود.اين نيروهاى ارتودنسي با وجوديكه در سيستم بيولوژيكى اعمال مى شود،از قوانين فيزيكى موجود تبعيت مى كنند كه در اصطلاح بيومكانيك گفته مى شود.يك اصل مهم در نيروهاى ارتودنسي اين است كه در اعمال نيروهاى ارتودنسي،دندانهايى كه لازمست حركت كنند،جابجا شوند و دندانهايى كه بايد حركت نكنند،بايستى ثابت بمانند.انکوریج (Anchorage) یا ایجاد تکیه‌گاه به عنوان مقاومت در برابر جابجایی‌های ناخواسته‌ی دندان تعریف می‌شود. ایجاد تکیه‌گاه در درمان‌های ارتودنسی از اهمیت بسیاری برخوردار است.

انكوريج يا لنگر کمک می‌کند تا جابجایی‌های ناخواسته به حداقل برسند و از طرف دیگر جابجایی‌های مورد نظر ارتودنتیست به حد مطلوبی برسند. در صورتی که در درمان ارتودنسی از لنگر استفاده نشود ممکن است با شکست مواجه شود.برای رسیدن به نتایج مطلوب، لنگر باید از جهات عمودی و افقی مد نظر قرار گیرد.در مقاله پيش رو قصد داريم بررسى كنيم كه ارتودنسي چيست و چگونه عمل مى كند؟

اصول کلی انکوریج در ارتودنسی

جابجایی و فشار به دندان

با افزایش فشار به یک نقطه از دندان، جابجایی دندان افزایش خواهد یافت. پس از آن، افزایش فشار تنها به اجزاء تکیه‌گاه آسیب خواهد زد در نتیجه، روی دندان لنگر یا تکیه‌گاه تاثیر منفی خواهد داشت.

فشار بهینه فشاری است که حداکثر واکنش را از دندان‌ها دریافت می‌کند و میزان آن به میزان جابجایی مورد نیاز در دندان بستگی دارد. اعمال فشار بیشتر از این حد، تاثیر منفی روی لنگر خواهد داشت و الیاف لیگامان پریودنتال را فشرده خواهد کرد، در نتیجه موجب مرگ سلول، تحلیل ريشه دندان و قرار گرفتن دندان در معرض خطر خواهد شد.

جدول 1 نوع جابجایی دندان و نیروی فشار مورد نیاز

ارتودنسی چيست؟

میزان فشار وارده، به ویژگی‌های ابزار ارتودنسی نیز بستگی دارد؛ اعمال فشار اندک و مداوم این اطمینان را بوجود خواهد آورد که جابجایی‌های مد نظر ارتودنتیست ظرف 14 روز پس از فشرده شدن لیگامان پریودنتال انجام خواهد شد. ابزارهای ثابت ارتودنسی معمولا” در ميزان حركات دندانى تاثیر بیشتری خواهند داشت.

واحد‌ های انکوریج

برای حصول بهترین نتایج از جابجایی دندان‌ها، باید فشار را در جای لازم متمرکز نمود و نیروی واکنش دندان را روی چندین دندان‌ متفاوت که به عنوان لنگر استفاده می‌شوند توزیع نمود. حرکت دندان‌ها به سطح دندانی بستگی دارد که قرار است جابجا شود، بنابراین هر چه سطح ریشه‌ای دندان افزایش یابد، مقاومت دندان افزایش می‌یابد در نتیجه میزان انکوریج دندان بالاتر می‌رود. به عبارت دیگر، باید دندانی با سطح بیشتر ریشه و مقاومت بالا به عنوان لنگر انتخاب شود.

در شکل زیر میزان قدرت سطح ریشه‌ی دندان‌ها نشان داده شده است و حاکی از آن است که قدرت مولر (آسیای کوچک) اول و پرمولر (آسیای بزرگ) دوم برای لنگر شدن به اندازه‌ی دندان نیش و دو دندان جانبی جلو است.

ارتودنسی چيست؟

در ادامه به شرح اجزایی خواهیم پرداخت که به عنوان تکیه‌کاه یا لنگر استفاده می‌شوند.

انکوریج داخل دهانی

دندان‌ها

در انکوریج ساده (Simple anchorage) یک دندان در مقابل دندان دیگر قرار داده می‌شود، در حالی که در انکوریج مرکب (compound anchorage) بیش از یک دندان به عنوان لنگر استفاده می‌شوند تا جابجایی متفاوتی صورت گیرد.

انکوریج مرکب می‌تواند از درون یا بیرون قوس دندانی كمك بگيرد. انکوریج بین فکی (Inter-maxillary) از قوس دندانی روبرو بهره گيرى می‌نماید. انکوریج بین فکی با استفاده از الاستیک، پیچ و مهره، یا ابزارهای فانکشنال نيز مى تواند انجام ‌شود.

ارتودنسی چيست؟

انکوریج دو طرفه (reciprocal anchorage) عبارت است از جابجایی هر دو واحد به سوی یکدیگر که معمولا برای دیاستم یا فاصله‌ی بین دو دندان جلو مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله ملزومات این نوع انکوریج هم اندازه بودن سطح ریشه‌ی هر دو دندان در هر دو طرف است.

ارتودنسی چيست؟

انکوریج تقویت شده (Reinforced anchorage) برای جابجایی یک دندان با استفاده از دندان دیگر انكوريج تقويت مى شود. مثلا، زمانی که قرار است دندان‌های جلو به درون فضای پرمولرها کشانده شوند. افزودن مولر دوم به تکیه‌گاه برای توزیع نیروی واکنش روی تمام واحد‌های لنگر و نیز افزایش سطح ریشه باعث بسته شدن فضای بین دندان‌ها می‌شود که نتیجه‌ی جابجایی دندان‌های عقب در جهت دیستال و باقی مانده دندان‌های جلو در جای خود می‌باشد.

ارتودنسی چيست؟

مخاط و استخوان‌های درون دهان

انکوریج بافت نرم. قسمت گنبدی شکل کام نیز می‌تواند انکوریج را حمایت کند تا با استفاده از ابزار نانس از حرکت دندان‌های عقب در جهت مزیال جلوگیری نماید.

ارتودنسی چيست؟

استخوان کورتیکال در برابر جابجایی دندان مقاومت می‌کند؛ مشاهده شده است ریشه‌هایی که به سطح کورتیکال فشرده می‌شوند بهتر می‌توانند به عنوان تکیه‌گاه مورد استفاده قرار گیرند و این در فک پایین بیشتر از فک بالاست که علت آن تراکم بیشتر استخوان فک پایین است.

ارتودنسی چيست؟

دندان انکیلوز دندان شیری است که ریشه‌ی آن با استخوان آلوئولار جوش خورده است و مرحله‌ی تحلیل دندان شیری به صورت طبیعی صورت نمی‌گیرد و برای رشد طبیعی دندان‌های دائمی، این دندان باید از طریق جراحی خارج شود. دندان انکیلوز می‌تواند به عنوان تکیه‌گاه استفاده شود. پس از پایان درمان ارتودنسی ممکن است این دندان کشیده شود.

ارتودنسی چيست؟

ایمپلنت‌ها می‌توانند به عنوان تکیه‌کاه استفاده شوند، که ممکن است دائمی یا موقتی باشند. به علت ممانعت استخوان، حرکت دادن انکوریج ممکن نخواهد بود. ابزارهای موقت انکوریج عبارتند از مینی اسکروها (mini-screws)، مینی پلیت‌ها (miniplates) و مینی‌ایمپلنت‌ها (mini-implants ).

ارتودنسی چيست؟

انکوریج خارج دهانی

هدگیر

در هدگیر از بالای جمجمه به عنوان تکیه‌گاه استفاده می‌شود. هدگیر با استفاده از فیس بو به ابزار درون دهانی متصل می‌شود و حدود 12 ساعت در طول روز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع ابزار اساسا برای جابجایی مولرها در جهت دیستال مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ارتودنسی چيست؟

هدگیر سرویکال (Cervical) قادر است مولر‌ها را از جای خود تکان دهد و بر اساس مسیر فشار وارد آمده از سوی آن، تاج مولرهای فک بالا به سمت دیستال جابجا می‌شوند. این فشار در هدگیر آکسی پیتال (occipital) یا هدگیر پشت سری (high pull) کمتر است. هدگیر معکوس برای جابجایی دندان‌ها در مال اکلوژن گلاس 3 در جهت مزیال مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ارتودنسی چيست؟

در نهايت بايستى دقت شود كه مجموعه اى از قوانين فيزيكى پيچيده  در حركات بيومكانيكى مربوط به ارتودنسي به كمك گرفته مى شود تا جابجايى هاى دندانى و ارتودنسي دندان رخ دهد.مسلما” درك اين قوانين و كاربرد درست آنها توسط فردى كه آموزش ويژه آنها را ديده امكانپذير است كه متخصص ارتودنسي ناميده مى شود.متخصص ارتودنسي يا ارتودنتيست پس از دوران دندانپزشكى عمومى،سه تا چهار سال آموزش مخصوص ارتودنسي را فرا مى گيرد.