مشکلات تنفس دهانی

عمل دم و باز دم را انجام دهید، و دقت کنید: آیا از راه بینی نفس کشیدید یا از راه دهان؟ به نظر می رسد تنفس از راه دهان به جای بینی، نگرانی چندانی ایجاد نمی کند، اما وقتی تنفس دهانی به یک عادت تبدیل می شود، ممکن است منجر به بروز مشکلات متعددی برای سلامت دهان شود. به عنوان مثال، خشک شدن دهان در نتیجه تنفس دهانی می تواند منجر به افزایش باکتری های دهانی شود؛ این باعث می شود تنفس دهانی مزمن بیشتر باعث پوسیدگی دندان ها، بوی بد دهان، بیماری پریودنتال، و حفره و کرم خوردگی دندان ها شود.

علاوه بر این، شاید شگفت زده شوید اگر بدانید بین مشکلات دندانی، شکل صورت، مشکلات خواب، و مشکلات یادگیری ارتباط وجود دارد- و وجه مشترک همه آنها معمولاً تنفس دهانی است. اما چرا باید تنفس یک نفر فرق داشته باشد؟ برای پاسخ به این پرسش، اجازه دهید نگاهی داشته باشیم به چگونگی تنفس از راه بینی و مزایای آن برای سلامت دندان ها و سلامت عمومی بدن.

مشکلات تنفس دهانی

مقایسه تنفس دهانی و تنفس از راه بینی

یکی از اصلی ترین مزایای تنفس از راه بینی به وضعیت زبان مربوط می شود، مخصوصاً در کودکانی که صورت و فک های آنها هنوز در حال رشد است. هنگام تنفس از راه بینی، زبان روی کام (سقف دهان) قرار می گیرد و مانند قالبی عمل می کند که فک بالا و دندان های فک بالا اطراف آن شکل می گیرند. اما وقتی از راه دهان نفس می کشید، زبان روی دندان های فک پایین قرار می گیرد و فک بالا فاقد حمایت لازم برای رشد صحیح خواهد بود.

ارتباط بین تنفس دهانی مزمن در کودکان و تغییر در شکل صورت و نحوه قرارگیری صحیح دندان ها مدت ها مورد بررسی قرار گرفته است؛ مطالعات متعددی که اخیراً انجام شده اند شواهد کافی در این مورد را ارائه می دهند. در مطالعه ای که در سال 2016 روی بیش از 30000 کودک انجام شد به این شکل نتیجه گیری شد که تنفس دهانی مزمن می تواند الگوی رشد صورت را تغییر دهد و منجر به بروز مشکلات بایت شود. در واقع، تنفس دهانی از روی عادت، اغلب همراه با مشکلات متعدد دندانی و اسکلتی، به درمان ارتودنسی ختم می شود.

مزیت دیگر تنفس از راه بینی این است که مجرای بینی مانند فیلتر هوا عمل می کند و ذرات و عوامل حساسیت زا را کاهش می دهد. بعلاوه، موجب مرطوب شدن هوا می شود و موجب تولید اکسید نیتریک می شود، مولکولی که مشخص شده است تأثیرات ممثبت زیادی روی کل بدن دارد. تنفس دهانی این مزایا را ندارد.

علاوه بر همه اینها، تنفس دهانی ارتباط مستقیم با کیفیت بد خواب دارد که تأثیر منفی روی رشد، خلق و خو، رفتار، و عملکرد علمی افراد دارد. خر و پف کردن در کودکان با وزن عادی اغلب نشانه این است که مشکلی بوجود آمده است، مکر آنکه علت آن یک سرماخوردگی یا دیگر شرایط موقتی باشد. پیوسته، نتیجه بزرگ شدگی غدد لنفاوی یا لوزه ها، تکرار دفعات خر و پف در کودکان، ممکن است علامت و نشانه آپنه انسدادی خواب باشد.

در آپنه انسدادی خواب، الگوهای تنفسی با الگوهای تنفسی با توقف های متناوب طولانی بین تنفس مواجه می شوند، و چرخه طبیعی خواب دچار مشکل می شود. کاهش کیفیت خواب می تواند به خستگی های روزانه و مشکل در تمرکز کردن منجر شود. در کودکانی که از راه دهان نفس می کشند نیز ممکن است کاستی توجه/ اختلال بیش فعالی تشخیص داده شود، زیرا علائم بد خوابی- عدم تمرکز و مشکلات مربوط به خلق و خو و رفتار- اغلب شبیه علائم کاستی توجه/ اختلال بیش فعالی هستند.

علائم تنفس دهانی

بسیاری والدین نمی دانند کودک آنها به جای بینی از راه دهان نفس می کشد، مخصوصاً اگر این اتفاق در طول شب رخ دهد. اگر پاسخ شما به هر یک از پرسش های زیر مثبت باشد، شاید لازم باشد کودک خود را برای معاینه و بررسی بیشتر نزد پزشک ببرید:

• آیا دهان کودک شما در حالت استراحت، مثلاً هنگام تماشای تلویزیون، باز می ماند؟
• آیا کیفیت خواب کودک شما چندان خوب نیست؟
• آیا کودک شما خر و پف می کند؟
• آیا کودک شما برای بیدار شدن مشکل دارد؟
• آیا کودک شما در طول روز خسته است؟
• آیا کودک شما در تمرکز کردن در مدرسه با مشکل مواجه است؟
• آیا کودک شما مدام خشمگین و تحریک پذیر است؟
• آیا لب های کودک شما دائماً در طول خواب از هم باز هستند؟

علل بروز تنفس دهانی مزمن

به طور کلی، افراد بزرگسال و کودکان وقتی نمی توانند به راحتی از راه بینی نفس بکشند، از راه دهان نفس می کشند. گرچه همه ما گاهی اوقات از راه دهان نفس می کشیم (از جمله زمانی که به سختی در حال ورزش کردن هستیم، یا سرما خوردگی یا آلرژی بدی داریم)، اما برخی افراد از روی عادت از راه دهان نفس می کشند. تنفس دهانی مزمن می تواند منجر به بروز مشکلات متعددی شود، از جمله بروز مشکلات حساسیتی، تورم غدد لنفاوی یا لوزه ها. تورم و بزرگ شدن غدد لنفاوی یا لوزه ها بویژه می تواند در تنفس اختلال ایجاد نماید، زیرا آنها به حفره بینی فشار وارد می کنند.

علت احتمالی دیگر تنفس دهانی می تواند گره زبان یا گره لب باشد: نقص آناتومیک جزئی که وقتی بوجود می آید که نوار کوچکی از جنس بافت حرکات زبان یا لب ها را محدود می کند. این وضعیت می تواند باعث شود بسته نگه داشتن لب ها و نگه داشتن زبان روی سقف دهان دشوار شود و منجر به بروز تنفس دهانی از روی عادت شود. بعلاوه، برخی کودکان به طور طبیعی ماهیچه های کوتاهی دارند، و این باعث می شود وقتی در حالت استراحت قرار می گیرند، احتمال باز ماندن دهان آنها بیشتر باشد و منجر به بروز تنفس دهانی شود.

درمان تنفس دهانی

در صورتی که در حالی که کودک کم سن است تنفس دهانی مزمن او تشخیص داده شود و به آن پرداخته شود، اغلب می تواند از رشد غیر عادی اسکلتی و دندان ها پیشگیری نمود. در مراحل بعدی طی روند رشد کودک، بسیاری از تأثیرات مضر تنفس دهانی می توانند با درمان ارتودنسی حل شوند. با این حال، به همین اندازه مهم است که علت بروز آن تشخیص داده شود، تا مشکلات بنیادی که روی الگوی تنفس تأثیر می گذارند درمان شوند.

درمان تنفس دهانی با کمک متخصص گوش و حلق و بینی

در صورتی که دندانپزشک یا پزشک شک داشته باشند که آیا کودک تنفس دهانی دارد یا خیر، ممکن است پیشنهاد دهد کودک خود را نزد متخصص گوش و حلق و بینی (ENT) ببرید، پزشکی که تخصص او درمان مشکلات غدد لنفاوی، لوزه ها، و سینوس ها است. به همین ترتیب، متخصص ENT که یک کودک بالای 4 یا 5 سال را برای مشکلات غدد لنفاوی یا لوزه ها درمان می کند ممکن است کودک را به ارتودنتیست ارجاع دهد، زیرا این احتمال وجود دارد که الگوی تنفس ناسالم منجر به بروز مشکلات دندانی شده باشد که ممکن است مداخله زود هنگام نیاس داشته باشند.

مشکلات تنفس دهانی

درمان تنفس دهانی با کمک ارتودنسی

درمان ارتودنسی می تواند به حل مشکلات بایت، اندازه فک، کجی دندان ها، و تنفس دهانی کمک کند. وقتی بین اندازه و نحوه قرار گیری دندان های فک های بالا و پایین ناهماهنگی وجود دارد، ارتودنتیست ممکن است استفاده از ابزاری به نام “توئین بلاک” را پیشنهاد دهد. این ابزار از پلیت های متحرک و شبیه ریتینر تشکیل شده است که برای دندان های فک های بالا و پایین استفاده می شود.

هنگام گاز زدن وقتی فک بالا رو به جلو فشار می آورد، پلیت های زاویه دار به یکدیگر می رسند، و به تدریج کمک می کنند بهتر متناسب با دندان های فک بالا قرار بگیرند. بعلاوه، ابزار توئین بلاک می تواند فک بالا را وسیع سازد، و فضای بیشتری برای زبان فراهم بیاورد تا در وضعیت درست خود قرار بگیرد.

یکی دیگر از ابزارهای رایج ارتودنسی “وسیع کننده کام” (پالاتال اکسپندر) است که برای وسیع کردن فک بالا استفاده می شود. این ابزار که داخل قوس دندانی بالا و روی کام (سقف دهان) قرار می گیرد، پیچ های کوچکی دارد که می توانند چرخانده شوند تا فشار ملایمی به دندان های فک بالا وارد کنند. از آنجا که تا پس از رسیدن کودک به دوران بلوغ، استخوان های کام با یکدیگر جوش نمی خورند، حتی خفیف ترین فشارهای وسیع کننده کام کافی هستند تا دو نیمه سقف دهان را از یکدیگر دور کنند.

با وسیع شدن کام، استخوان جدید رشد می کند تا این شکاف را پر کند. با وسیع شدن کام مجرای تنفسی بینی باز می شود، و باعث می شود تنفس از راه بینی راحت تر انجام شود. فناوری تصاویر سه بعدی رادیوگرافی با اشعه ایکس نشان می دهند، تفاوت های آناتومیکال در مجرای تنفسی پس از وسیع کردن کام وجود دارد.

گاهی اوقات پس از وسیع کردن فک و کام، دندان های به صورت طبیعی صاف می شوند، زیرا فضای بیشتری برای قرار گیری صحیح خواهند داشت. در واقع، وسیع کننده های کام اغلب برای حل مشکل فشردگی و نامرتبی دندان ها (فضای ناکافی برای همه دندان ها تا درست بیرون بیایند) در فک بالا استفاده می شوند. در زمان های دیگر، کودک پس از تصحیح عرض کام و موقعیت فک، بریس ارتودنسی نیاز خواهد داشت.

گاهی اوقات، با حل شدن مشکلات بنیادی که باعث بروز تنفس دهانی می شوند- خواه در نتیجه آلرژی بوجود آمده باشد یا تونسیلیت (عفونت و ورم لوزه ها)، بزرگ شدن غدد لنفاوی یا مشکلات دیگر- ممکن است کودک تنفس از راه بینی را به طور طبیعی زمانی آغاز نماید. اما گاهی اوقات، تنفس دهانی به عادتی تبدیل می شود که ترک آن دشوار می شود.

در صورتی که کودک به تنفس از راه دهان ادامه دهد، از آنجا که احساس طبیعی تری به او می بخشد، احتمالاً درمان مایو فانکشنال اورو فاسیال (OMT) نیاز خواهد داشت. این نوع درمان شامل آموزش مجدد عضلات صورت و دهان است که می توانند کمک کنند کودک عادات جدید استفاده از زبان و فک را پیدا کند. با تمرین، تغییرات رفتاری و تشویق های مثبت، OMT می تواند به کودک کمک کند وضعیت صحیح برای تنفس و نگه داشتن دهان در موقیعت بسته را یاد بگیرد (و آن را نگه دارد).

درمان زود هنگام تنفس دهانی- قبل از رشد اصلی نوجوانان- می تواند از تأثیرات نامطلوب آن روی رشد صورت و فک و نحوه ایستادن صحیح دندان ها پیشگیری نماید؛ علاوه بر این، می تواند کمک کند کودکان از مشکلات اجتماعی و تحصیلی به دور بمانند. به دلیل تأثیرات منفی که روی سلامت دهان دارند، دندانپزشک ها ممکن است نخستین متخصصانی باشند که متوجه تنفس دهانی می شوند. دندانپزشک ها و ارتودنتیست ها می توانند کمک کنند درمان صحیح و مناسب برای پیشگیری از مشکلات عمومی سلامت همراه با تنفس دهانی را آغاز نمایید.