پلاک یا تارتار دندان چیست؟

پلاک دندانی یک لایه شفاف و چسبناک از باکتری است که روی دندان ها تشکیل می شود. این لایه زمانی تشکیل می شود که باکتری های موجود داخل دهان با قندها و نشاسته های موجود در برخی غذاها و نوشیدنی ها واکنش نشان دهند.

پلاک ها را می توان با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم از بین برد. اما اگر پلاک روی دندان ها باقی بماند، می تواند انباشته شود و لایه خارجی دندان (مینای دندان) را مورد حمله قرار دهد، و منجر به مشکلات دندانی مانند پوسیدگی دندان، حفره ها و بیماری لثه شود.

در این مقاله نحوه ایجاد پلاک دندانی روی دندان ها و نحوه جلوگیری از ایجاد پلاک را توضیح خواهیم داد.

چه چیزی باعث ایجاد پلاک می شود؟

پلاک، یک لایه شفاف و چسبنده روی دندان ها است که نقش قابل توجهی در پوسیدگی دندان ها ایفا می کند. این لایه از ترکیبی از باکتری ها، بزاق، قندها و نشاسته های داخل دهان تشکیل شده است.

این فرآیند زمانی آغاز می شود که شما غذاها و نوشیدنی های غنی از کربوهیدرات، مانند شیر، آبمیوه، نوشابه، نان، چیپس، پاستا، میوه و آبنبات، را مصرف می کنید. هنگامی که ذرات غذا و نوشیدنی ها با باکتری های موجود داخل دهان تماس پیدا می کنند، پلاک ایجاد می شود و اسیدها تولید می شوند. اگر خیلی زود پس از خوردن یا آشامیدن دندان های خود را مسواک نزنید، اسیدها شروع به از بین بردن مینای دندان خواهند کرد.

پلاک هایی که به صورت روتین با دو مرتبه مسواک زدن و نخ دندان کشیدن در طول روز از روی دندان ها برداشته نمی شوند، می توانند شروع به انباشته شدن و سخت شدن و تبدیل شدن به ماده ای به نام تارتار کنند. تارتار فقط می تواند توسط دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان برداشته شود. همه اینها می توانند منجر به ایجاد حفره های دندانی، پوسیدگی دندان و بیماری لثه شوند. این شرایط در صورت عدم درمان، می تواند باعث بروز درد، عفونت و از دست دادن دندان شود.

پلاک یا تارتار دندان

جمع بندی علل تشکیل پلاک دندان

پلاک در نتیجه واکنش های طبیعی بین باکتری ها، بزاق و کربوهیدرات های موجود داخل دهان شما ایجاد می شود. اگر به طور مرتب دندان های خود را مسواک می زنید و نخ دندان می کشید تا پلاک ها را از بین ببرید، آنها معمولاً نگران کننده نیستند. اما پلاک زمانی که روی دندان ها باقی می ماند، می تواند انباشته و سخت شود و باعث پوسیدگی دندان و بروز بیماری لثه شود.

چگونه می توان متوجه شد که دندان های شما پلاک زیادی دارند؟

پلاک پیوسته در حال تشکیل شدن روی دندان ها است، بنابراین همه افراد مقداری پلاک در دهان خود دارند. این لایه باید به طور منظم برداشته شود، زیرا انباشته شدن پلاک می تواند باعث بروز مشکلاتی برای سلامت دندان ها شود مانند پوسیدگی دندان و بیماری لثه.

اما از آنجا که پلاک به راحتی قابل مشاهده نیست، تشخیص اینکه آیا دندان های شما با مقدار زیادی پلاک پوشیده شده اند یا خیر، دشوار است. برخی از علائمی که ممکن است نشان دهنده تشکیل پلاک خیلی زیادی داخل دهان شما باشند عبارتند از:

• احساس “کرکی” روی دندان ها
• بوی بد مزمن دهان
• زرد شدن دندان ها
• لثه های حساس، قرمز یا متورم که هنگام مسواک زدن خونریزی می کنند
• حساسیت دندان به هوا، غذا یا آب

برای تأیید هرگونه سوء ظن مبنی بر ایجاد پلاک خیلی زیاد روی دندان ها، چند گزینه وجود دارند که عبارتند از:

• معاینات دندانپزشکی: دو مرتبه در سال مراجعه به دندانپزشک برای تمیز کردن تخصصی دندان ها راهکار کلیدی برای شناسایی و از بین بردن پلاک های ایجاد شده است. دندانپزشک یا دستیار دندانپزشک با معاینه دهان و لثه ها، می توانند مشخص نمایند که آیا پلاک بیش از حد روی دندان های شما انباشته شده است یا خیر، و آن را برای شما پاک می کند. اگر پلاک انباشته شده شدید باشد، برای بررسی علائم پوسیدگی دندان، حفره ها یا بیماری لثه، ممکن است تصاویر رادیوگرافی دندانی با اشعه ایکس توصیه شوند.
• تست شناسایی پلاک در منزل: محصولات بدون نسخه (OTC) نیز برای کمک به شناسایی نواحی از دهان که در آنجا پلاک بیش از حد انباشته شده است، در دسترس هستند. این محصولات شامل کیت های تست ویژه ای هستند که از رنگ ایمن برای لکه دار کردن موقت پلاک انباشته شده روی دندان ها استفاده می کنند و نواحی مشکل دار را به وضوح برجسته می کنند. در حالی که آنها می توانند برای یک بررسی سریع در منزل مفید باشند، اما توجه داشته باشید که این تست ها جایگزین معاینه های منظم دندانپزشکی نیستند.

پلاک یا تارتار دندان

قرص های آشکار کننده پلاک چگونه عمل می کنند؟

اگر نمی دانید که آیا روی دندان های شما پلاک انباشته شده است یا نه، یکی از راه های آزمایش آن استفاده از قرص های آشکار کننده است. پس از جویدن قرص و شستشوی دهان، لکه های صورتی ایجاد شده روی دندان های شما همان نواحی دارای پلاک هستند. محلول های آشکارکننده پلاک دو رنگ نیز برای ایجاد تمایز بین بیوفیلم های جدید و قدیمی موجود هستند. محلول های آشکار کننده پلاک سه رنگ می توانند بیوفیلم های جدید، قدیمی و تولید کننده اسید را شناسایی کنند.

استفاده از قرص های آشکار کننده؛ آری یا خیر؟

قرص ها، دهانشویه ها یا محلول های آشکارکننده پلاک می توانند به شما کمک کنند تا مشخص کنید آیا قسمتی از دهان شما وجود دارد که به اندازه کافی آن را مسواک نمی زنید یا خیر.

اگر شما یک بیمار ارتودنسی باشید نیز می توانند مفید باشند. در طول درمان های ارتودنسی با ابزارهایی مانند بریس، ممکن است زمان چالش برانگیزتری برای مسواک زدن دندان های خود داشته باشید. مطالعه ای در این زمینه نشان می دهد که استفاده از قرص های آشکار کننده در خانه و انگیزه مکرر بهداشت دهان می تواند منجر به بهبود بهداشت دهان شود. مطالعه دیگری حاکی از این است که افشای پلاک دندان می تواند یک استراتژی مؤثر در نوزادان برای جلوگیری از پوسیدگی زودرس کودکی (ECC) باشد.

البته، استفاده از دهانشویه آشکار کننده پلاک باید با یک روتین شدید بهداشت دهان و دندان همراه باشد. شما باید دو بار در روز مسواک بزنید و روزانه از نخ دندان استفاده کنید. و فراموش نکنید که با دندانپزشک خود در مورد اینکه آیا استفاده از قرص های آشکار کننده در مراقبت از دهان برای شما مناسب است یا خیر مشورت کنید.

اغلب پیشگیری بهتر از درمان است، بویژه در مورد تجمع پلاک. قرص های آشکار کننده می توانند در بهبود روتین بهداشتی دهان و دندان به شما کمک کنند تا اطمینان حاصل کنید که هیچ چیز باعث تزلزل لبخند شما نمی شود!

پلاک یا تارتار دندان

چگونه می توان از ایجاد پلاک جلوگیری کرد؟

پلاک به طور طبیعی تشکیل می شود، اما چند گام پیشگیرانه وجود دارند که می توانید برای کمک به جلوگیری از تشکیل پلاک و محافظت از دندان های خود انجام دهید، از جمله:

• رژیم غذایی سالم: تغذیه مناسب نقش مهمی در سلامت دندان های شما ایفا می کند. پلاک برای تشکیل شدن به کربوهیدرات نیاز دارد، بنابراین هر چه کربوهیدرات کمتری مصرف کنید، وضعیت دندان های شما بهتر خواهد بود. در حالی که حذف کامل تمام کربوهیدرات ها امکان پذیر نیست، خوردن وعده های غذایی مغذی و محدود کردن نوشیدنی ها و غذاهای شیرین می تواند به جلوگیری از تشکیل پلاک اضافی کمک کند. در صورت شک داشتن در مورد یک نوشیدنی، آب معمولی بنوشید و میوه ها و سبزیجات کامل را به جای میان وعده های فرآوری شده انتخاب کنید.
• حفظ روتین بهداشتی دهان و دندان ها در منزل: کارشناسان دو مرتبه مسواک زدن دندان ها با خمیر دندان حاوی فلوراید در طول روز، هر بار به مدت دو تا سه دقیقه، و حداقل یک مرتبه استفاده از نخ دندان در طول روز را توصیه می کنند. این کارها به حذف ذرات غذای سرسخت که در تشکیل پلاک نقش دارند کمک می کند. علاوه بر این، استفاده از دهانشویه می تواند به از بین بردن برخی از باکتری هایی که باعث ایجاد پلاک می شوند کمک کند. به خاطر داشته باشید که دهانشویه به طور فیزیکی خود پلاک را از بین نخواهد برد، بنابراین هرگز نباید جایگزین مسواک زدن و نخ دندان کشیدن شود.
• مراجعات منظم به دندانپزشک: مراجعه منظم به دندانپزشک برای پاکسازی تخصصی به منظور جلوگیری از تشکیل پلاک نقش کلیدی دارد. توصیه می شود که اکثر افراد دو مرتبه در سال برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنند، اما برخی از افراد در صورتی که به دلیل بیماری هایی مانند دیابت بیشتر در معرض خطر بیماری لثه قرار داشته باشند، ممکن است به ویزیت های مکرر بیشتری نیاز داشته باشند. در طول قرار ملاقات، دندانپزشک می تواند نکاتی را در مورد مسواک زدن و نخ دندان کشیدن برای حذف بیشترین پلاک ممکن به شما ارائه دهد.

خلاصه

پلاک دندان ماده ای شفاف و چسبنده است که در واکنش به باکتری های موجود داخل دهان ترکیب با کربوهیدرات های غذاها و نوشیدنی ها، روی دندان ها ایجاد می شود. پلاک را می توان با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن روزانه از بین برد، اما اگر روی دندان ها باقی بماند، می تواند به مینای دندان حمله کند و منجر به ایجاد حفره، پوسیدگی دندان و بیماری لثه شود.

محدود کردن مصرف قند و نشاسته در رژیم غذایی و مراجعه منظم به دندانپزشک می تواند به جلوگیری از تشکیل پلاک، محافظت از دندان ها و سلامت دهان کمک کند.

سخن پایانی

دندان های همه افراد به خود پلاک می گیرند، بنابراین اگر اخیراً در مصرف دسرها و غذاهای ناسالم زیاده روی کرده اید یا یک شب نخ دندان نکشیده اید، زیاد نگران نباشید. تا زمانی که به دو بار مسواک زدن و نخ دندان کشیدن در روز، رژیم غذایی سالم و مراجعه منظم به دندانپزشک عادت کنید، باید بتوانید پلاک را به حداقل برسانید.

به خاطر داشته باشید که سلامت دهان و دندان سلامت عمومی شما را تحت تأثیر قرار می دهد، بنابراین در صورت داشتن هر گونه پرسش یا نگرانی در مورد پلاک یا دسترسی به مراقبت های روتین دندانی، در مراجعه به یک دندانپزشک تردید نکنید.

پلاک یا تارتار دندان

پرسش های متداول در مورد پلاک و تارتار دندان

آیا پلاک دندان طبیعی است؟

آری. همه افراد پلاک دندانی دارند، و معمولاً مشکل بزرگی نیست، مگر اینکه زیاد شود. افرادی که ممکن است بیشتر در معرض ایجاد پلاک مکرر باشند عبارتند از:

• افرادی که مقدار زیادی غذاها یا نوشیدنی های شیرین یا نشاسته ای مصرف می کنند
• افرادی که سیگار می کشند
• افرادی که به دلیل مصرف داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی یا بیماری هایی مانند سندرم شوگرن دچار خشکی دهان می شوند.
• افرادی که سابقه پرتو درمانی به ناحیه سر یا گردن برای درمان سرطان داشته اند.

تارتار چیست؟

تارتار (که تحت عنوان جرم نیز شناخته می شود) یک نمونه سخت شده از پلاک است که فقط توسط دندانپزشک قابل برداشتن است. تارتار زمانی ایجاد می شود که پلاک به اندازه کافی از طریق مسواک زدن منظم، نخ دندان کشیدن و معاینات دندانپزشکی حذف نشود. هنگامی که تارتار ایجاد می شود، می تواند منجر به بیماری لثه شود که باعث زخم، خونریزی لثه، مشکلات جویدن دردناک و گاهی اوقات از دست دادن دندان می شود. تقریباً از هر 10 نفر 1 نفر مستعد تشکیل سریع تارتار است.

پلاک یا تارتار دندان

آیا باید پلاک را از روی دندان ها تراشید؟

تراشیدن پلاک از روی دندان ها همیشه باید توسط یک دندانپزشک انجام شود، اما شما می توانید با استفاده از مسواک، خمیر دندان و نخ دندان کشیدن با دقت، با خیال راحت و به آرامی، در منزل پلاک را از روی دندان های خود پاک کنید. در صورت امکان، دو بار در سال به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا در از بین بردن پلاک یا جرم باقی مانده به طور تخصصی به شما کمک کند.